Từ bao lâu nay, trên rẻo cao Si Ma Cai vẫn luôn tồn tại những phiên chợ độc đáo – chợ Cán Cẩu . Đã thành thông lệ, cứ đến thứ bảy hàng tuần là bà con các dân tộc trên non cao lại tấp nập kéo về chợ. Chợ phiên Cán Cấu trở thành nét văn hóa đặc sắc, không thể thiếu của đồng bào các dân tộc thiểu số nơi vùng biên Si Ma Cai.

Chợ Cán Cấu còn giữ lại được những nét văn hóa sinh hoạt truyền thống hàng trăm năm của người Mông Hoa, Dao đen, Tày, Nùng và người Giáy. Chợ họp ngay ven đường 153 - con đường độc đạo nối thị trấn Bắc Hà với thị trấn Si Ma Cai, cách thành phố Lào Cai gần 100km về phía Đông Bắc, bên những thửa ruộng bậc thang tầng tầng lớp lớp nối tiếp nhau bám vào sườn núi, quanh năm mây mù bao phủ.

Khi  đất trời còn đang mờ mịt sương phủ đầu, bầu trời vẫn còn chưa rạng sáng trên các con đường từng đoàn người nôí nhau đi về phía chợ. Người đi bộ ,người đi xe ..tấp nập và mang theo các vật phẩm, nhưng nhiều nhất vẫn là đi bộ. Các cô gái xúng xính, thướt tha trong từng bước đi với những bộ áo váy rực rỡ. Giữa sắc chàm của núi, màu bàng bạc của sương mờ bảng lảng, sắc màu thổ cẩm sặc sỡ trên váy áo phụ nữ dân tộc hòa vào nhịp váy đung đưa khiến cho đoạn đường dẫn về chợ Cán Cấu trở nên vô cùng sinh động.

Khoảng tầm 7h cả chợ đã đông đúc và rực rỡ màu sắc. Kẻ bán người mua chợ không gian  được chia ra nhiều khu vực khác nhau :khu bán thổ cẩm, khu bán hoa quả, nông sản, dụng cụ, vật nuôi phục vụ sản xuất, thuốc đông y, dược liệu,rượu, khu hàng ăn và khu chuyên mua, bán trâu do đồng bào vùng cao mang xuống trao đổi, mua bán tại chợ. Mỗi khu có một nét độc đáo riêng.Trong đó, ồn ào náo nhiệt hơn cả là khu ăn uống. Mỗi quán bán một loại đồ ăn khá đơn giản, nào thắng cố, phở, cháo, có quán chỉ bán thịt lợn luộc với rượu ngô. Cánh đàn ông quây quần bên những chảo thắng cố bốc khói nghi ngút với những bát rượu ngô được nâng lên, hạ xuống cùng những tiếng nói cười rôm rả.

Nổi bật cũng không kém là khu bán thổ cẩm., những mặt hàng thổ cẩm ở đây luôn được thu hút  bởi các chị em phụ nữ bởi sắc màu sặc sỡ và vẻ đẹp của các mặt hàng. Các loại quần áo , vải thổ cẩm là nét đặc trưng truyền thống tại đây. Lạc vào khu chợ bạn sẽ được chiêm ngưỡng những bộ quần áo đẹp đẽ được làm cẩn thận tỉ mỉ từ các cô gái dân tộc Mông .Những vuông vải thổ cẩm sặc sỡ cũng là sự lựa chọn của nhiều phụ nữ đến chợ. Hàng thổ cẩm ở đây được bầy bán rất đơn giản có khi chỉ cần trải manh áo tơi ra là đã thành những sạp hàng. Bên cạnh váy áo, còn có chỉ thêu đủ màu, những phụ kiện đính kèm như hạt cườm trang trí trên váy áo rất phong phú...

Đi chợ Cán Cấu không chỉ có người dân địa phương mà còn có cả người Trung Quốc cũng sang đây dự chợ phiên, có cả người bán và người mua cùng hội tụ. ền kinh tế thị trường đã mở cửa cho hai nước giao lưu, ngày càng tấp nập, nụ cười của người mua và bán có phần thân thiện. Hàng của Trung Quốc sang, hàng từ miền xuôi theo xe tải ngược lên, đủ loại. Người dân vùng cao thiếu xoong, nồi, giày dép, vật dụng sinh hoạt... cứ ra chợ là có tất.

Cách khu vực chợ bán hàng  hoá chín khoảng 50m là khu chợ trâu. Có lẽ người vùng cao thường dùng gia súc để làm việc đồng áng vì thế  họ rất thích khu chợ này

Có người còn gọi vui đây là “sàn giao dịch” trâu, bởi mỗi phiên chợ có tới hàng trăm con trâu từ khắp các thôn, bản vùng cao Bắc Hà, Si Ma Cai, Mường Khương, thậm chí từ huyện Sín Mần (Hà Giang) và các thương lái từ Thanh Hóa, Quảng Trị, Nghệ An Hải Phòng... đến để giao dịch mua bán. Những con trâu mộng to khỏe, lực lưỡng, đứng đen kịt cả khu đất rộng trong chợ.

Giữa “rừng” trâu, người đến bán, kẻ đến mua, cả những người dân và du khách hiếu kỳ cũng đến xem nhộn nhịp. Họ tụ tập thành từng nhóm quanh những chú trâu để ngắm nghía, bình phẩm, trao đổi với nhau. Đặc biệt có những chủ trâu không đặt nặng chuyện bán được trâu. Nếu được giá thì họ bán, không được giá thì cũng không ai buồn. Họ coi đó là dịp để khoe đàn trâu của gia đình. Nhiều gia đình thường lùa theo cả đàn khoảng mười con trâu xuống chợ “triển lãm”, hết phiên chợ lại lục tục kéo nhau về. Tiếng móng trâu lốc cốc trên đường cộng với tiếng khua leng keng của chuông trên cổ trâu tạo nên bản nhạc độc đáo miền sơn cước.

Phiên chợ Cán  Câu không  chỉ thu hút  những lái Trâu mà còn của các người buôn từ miền xuôi còn cả du khác nước ngoài nữa!

Đến tận quá trưa, khi cánh lái buôn đã gom đủ số trâu và lùa lên ô tô thì người dân cũng mua sắm được những thứ cần thiết. Người bán được trâu rủng rỉnh tiền rủ bạn bè vào quán thắng cố nhâm nhi mấy chén rượu ngô, hẹn thứ 7 tuần sau lại gặp nhau ở chợ trâu Cán Cấu. Các chàng trai chếnh choáng, các cô gái má ửng hồng, từng đôi nam nữ bịn rịn chia tay. Nhiều người trong chợ lục tục kéo nhau về, kết thúc một phiên chợ đầy náo nhiệt. Chợ gần tan mà câu hát vẫn như níu bước chân người: “Rượu chưa uống mà lòng ngây ngất, phiên chợ tan mà em chẳng muốn về”...

Nếu có dip đến Lào Cài du khách hãy đến chợ Cán Cấu để hiểu hết những nét độc đáo trong văn hoá truèn thống của người dân tại đây.